Endodoncja jest działem stomatologii, który zajmuje się rozpoznawaniem oraz leczeniem chorób miazgi zębowej i tkanek okołowierzchołkowych. Podstawową metodą tej terapii jest leczenie endodontyczne, zwane też popularnie kanałowym.

Leczenia kanałowe jest konieczne w przypadku stanu zapalnego miazgi zębowej, która jest miejscem silnie unerwionym. Nieodwracalne zapalenie miazgi najczęściej spowodowane jest próchnicą. Nieleczone lub źle leczone zęby wywołują problemy z miazgą zębową. Skutkiem takiego stanu są bardzo silne i z czasem jeszcze bardziej nasilające się bóle.

Zmiany próchnicowe mogą pojawiać się wszędzie na powierzchni zęba, ale także przy linii dziąseł. Najczęściej zauważamy ją na powierzchniach żujących zębów bocznych, ale także w ciasnych przestrzeniach między zębami, gdzie z trudem docieramy szczoteczką. U dzieci przyczyny są prozaiczne – słodycze, ale też zasypianie z butelką ze słodzonym napojem. U seniorów szkliwo jest bardziej zmineralizowane, ale za to szyjki zębowe odsłonięte i to tam częściej rozwija się tzw. próchnica okrężna. Nie jesteśmy jednak bezbronni. Obserwując swoje zęby możemy dostrzec wczesne sygnały ostrzegawcze, bo są aż 4 etapy rozwoju próchnicy.

Pierwszy etap, kiedy formuje się płytka nazębna. Resztki jedzenia, bakterie, ślina i inne substancje w niej zawarte zbijają się w jednolitą masę, która oblepia zęby tam, gdzie nie dotarliśmy szczoteczką czy nitką. Płytka jest siedliskiem mikroba odpowiedzialnego za niszczenie szkliwa.

Drugi etap. Bakterie żywią się cukrem, a ich produktem są kwasy, które wnikają w szkliwo, powodują jego rozmiękczenie. W tym etapie objawia się to jako kredowobiałe przebarwienie na szkliwie – to sygnał odwapnienia.

Trzeci etap. Zaczyna robić się poważnie. Kwasy wnikają głębiej do szkliwa i zębiny, powstają próchnicowe ubytki o ciemnym, brązowym i czarnym zabarwieniu. Na białym zębie dostrzegasz ciemną plamę, ale jeszcze nie boli.

Czwarty etap. Próchnica dociera do miazgi zęba, powodując stan zapalny i ból. Bakterie mają otwartą drogę tkanek miękkich i krwioobiegu, może dojść do powstania ropnia okołowierzchołkowego.

Oprócz próchnicy, duży wpływ na miazgę mają urazy zęba. Podczas poważnego urazu, może dojść do martwicy miazgi. W tym przypadku leczenie kanałowe zęba jest niezbędne.

Bakterie beztlenowe, rozwijające się w miazdze zęba, doprowadzają do powstanie tzw. zgorzeli. Leczenie kanałowe pozwala wyleczenie zęba. Leczenie kanałowe jest opcją wykluczającą usuwanie zainfekowanych zębów. Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych, czyli tych, znajdujących się w okolicy wierzchołka korzenia, również jest symptomem mówiącym o konieczności leczenia zębów endodontycznie.

Stomatolog endodonta usuwa martwą bądź zainfekowaną miazgę z komory i kanałów zębowych, poszerza i odkaża kanały, a następnie szczelnie wypełnia je specjalnym materiałem, zwykle gutaperką.

Na samym początku stomatolog robi zdjęcie rtg, aby dowiedzieć się dokładnie, jak rozległy jest stan zapalny, jak wyglądają zainfekowane korzenie i ile z nich wymaga wypełnienia.

Etap 1: zatrucie miazgi zęba (dewitalizacja). Lekarz otwiera ząb i umieszcza w komorze specjalny środek, który prowadzi do rozłożonej w czasie, kontrolowanej martwicy miazgi. W ten sposób przygotowuje się ją do usunięcia. Na okres obumierania tkanki zębowej, który trwa od 7 do 14 dni, pacjent ma założony opatrunek. Czasami stomatolog nie zatruwa miazgi, tylko eliminuje ją gdy jest żywa. To możliwe dzięki odpowiednio dopasowanemu znieczuleniu. Gdy jednak występuje ostry stan zapalny i intensywne dolegliwości bólowe, dewitalizacja jest koniecznością.

Etap 2: opracowanie kanału/kanałów. To etap przygotowujący kanał do wypełnienia. W tym celu dentysta usuwa z niego zmienioną chorobowo miazgę. Kolejne czynności to: określenie długości kanału za pomocą linijki endodontycznej lub endodometru, poszerzanie go i formowanie. Tak przygotowany kanał jest intensywnie płukany środkami antyseptycznymi. Stomatolog w ten sposób oczyszcza go i likwiduje bakterie oraz resztki zainfekowanej tkanki zębowej.

Etap 3: wypełnienie kanału/kanałów. Po opracowaniu kanału stomatolog przystępuje do jego wypełnienia, czyli zastąpienia tkanki zębowej specjalnym materiałem. Robi to bardzo dokładnie, tak by kanał został szczelnie zamknięty i nie miały do niego dojścia żadne drobnoustroje. Aby sprawdzić czy zrobił to odpowiednio, wykonuje zdjęcie rtg.

Etap 4: odbudowa korony zęba. Ostatnia część zabiegu polega na zamknięciu i odbudowie korony zęba przy pomocy odpowiednio dobranego wypełnienia

Oczywiste jest że ząb po leczeniu kanałowym jest osłabiony, gdyż aby uzyskać dostęp do kanałów należy znieść znaczną część tkanek zęba. Istnieje przekonanie że taki ząb na pewno się złamie i nie warto leczyć zębów chociażby z tego względu. Jednak przy obecnym stanie wiedzy  i znacznemu rozwojowi stomatologii dysponujemy specjalistycznymi materiałami które są w stanie tak wzmocnić i odbudować ząb, że będzie nam służył jeszcze przez długie lata. Służą do tego odpowiednie wkłady z włókna szklanego, wkłady metalowe. Ponadto najlepszym i zalecanym przez endodontów sposobem na odbudowę zęba po leczeniu kanałowym jest wykonanie korony , czy to j, porcelanowej czy pełnoceramicznej

Warto pamiętać, że leczenie kanałowe jest jednym ratunkiem przed utratą zęba w przypadku jego poważnego zaatakowania przez próchnicę.