Rozwój zmian próchniczych zależy od czterech czynników:
- diety próchnicotwórczej, która dostarcza cukrów do przemian enzymatycznych;
- obecności drobnoustrojów, które zajmują się przetwarzaniem węglowodanów na kwasy;
- wrażliwości powierzchni szkliwa na odwapnienie, która wynika ze składu chemicznego powierzchni;
- zależy od czasu i częstości działania pierwszego i drugiego czynnika.
Niektóre bakterie, które pojawiają się w płytce nazębnej mogą fermentować dostarczane z dietą węglowodany i tym samym tworzyć kwasy, które powodują spadek pH poniżej 5. Jeśli spadki pH będą się powtarzać, mogą doprowadzić do demineralizacji podatnego miejsca na powierzchni zęba, a następnie rozpoczynają proces próchnicowy. Próchnica rozwinie się wyłącznie w przypadku, jeśli wspólnie zadziałają wszystkie czynniki. Jest to więc choroba, która wynika z zaburzenia równowagi procesów demineralizacji i remineralizacji, które mają miejsce w środowisku ślina, płytka nazębna i szkliwo.
Próchnicę można rozpoznać po takich objawach, jak: wrażliwość na ciepło, zimno, tkliwość podczas szczotkowania i żucia, ubytki w zębach, przykry zapach z ust, nieświeży oddech, ból zębów czy przebarwienia.
